– Μπορεῖ, Γέροντα, μέσα στὸ φιλότιμο νὰ ὑπάρχη ἀνθρωπαρέσκεια;
– Μπορεῖ ὁ διάβολος, ποὺ ὅλα θέλει νὰ τὰ μολύνη, νὰ κλέβη τὸ λίγο φιλότιμο μὲ τὴν ἀνθρωπαρέσκεια. Ἔχει δηλαδὴ ὁ ἄνθρωπος λίγο φιλότιμο, ἀλλά, ἂν δὲν προσέξη, μπαίνει μέσα ἡ ἀνθρωπαρέσκεια καὶ μετά, ὅ,τι κι ἂν κάνη, πάει χαμένο.
Εἶναι σὰν νὰ βγάζη νερὸ μὲ τρύπιο κουβᾶ. Ἂν ὅμως καταλάβη πὼς ὅ,τι κάνει ἀπὸ ἀνθρωπαρέσκεια μολύνεται, μετὰ δὲν θὰ ἔχη ὄρεξη νὰ κάνη κάτι γιὰ νὰ ἐπιδειχθῆ· δὲν θὰ ἔχη μάτια νὰ δῆ ἂν τὸν καμαρώνουν οἱ ἄλλοι οὔτε αὐτιὰ νὰ ἀκούση τί λένε γι᾿ αὐτόν.
– Γέροντα, ἐγὼ δὲν μπορῶ νὰ ξεχωρίσω ἂν κάτι τὸ κάνω ἀπὸ καθαρὸ φιλότιμο
ἢ ἀπὸ ἀνθρωπαρέσκεια.
– Τὸ καθαρὸ φαίνεται. Ὅταν κινῆται κανεὶς μὲ καθαρὸ φιλότιμο, ἔχει
πληροφορία ἐσωτερική, ἔχει δηλαδὴ μέσα του ἀνάπαυση, γαλήνη, ἐνῶ ἡ
ἀνθρωπαρέσκεια φέρνει ἀνησυχία, ταραχή.
– Γέροντα, μοῦ λέει ὁ λογισμὸς πὼς πέφτω σὲ πειρασμούς, ἐπειδὴ ἡ καρδιά
μου δὲν εἶναι ὁλοκληρωτικὰ δοσμένη στὸν Θεό.
– Ναί, κλέβεσαι ἀπὸ τὴν ἀνθρωπαρέσκεια. Προσπάθησε στὴν κάθε φιλότιμη
ἐνέργειά σου νὰ μὴ σφηνώνεται ἡ ἀνθρωπαρέσκεια, γιὰ νὰ ἔχης καὶ καθαρὸ μισθό,
χωρὶς κρατήσεις ἀπὸ τὸ ταγκαλάκι, ἀλλὰ καὶ περισσότερη ἐσωτερικὴ εἰρήνη. Νὰ
ἐξετάζης τὰ ἐλατήρια μὲ τὰ ὁποῖα κινεῖσαι καί, μόλις ἀντιληφθῆς ὅτι κινεῖσαι ἀπὸ
ἀνθρωπαρέσκεια, νὰ τὴν χτυπᾶς ἀμέσως. Ἂν κάνης αὐτὸν τὸν «καλὸν ἀγῶνα»7, θὰ
ἀποτοξινωθῆς ἀπὸ κάθε κοσμικὸ ἐλατήριο ποὺ ἔχει κέντρο τὸ ἐγώ. Τότε θὰ γίνωνται
ὅλα καλὰ καὶ δὲν θὰ ἔχης πειρασμοὺς οὔτε ἐξωτερικοὺς οὔτε δικούς σου ἐσωτερικούς,
ἀλλὰ θὰ ἔχης ἐσωτερικὴ εἰρήνη.