Του.Αγίου Παϊσίου Αγιορείτου 

Ἡ ἀνθρωπαρέσκεια.
.–Γέροντα, πολλὲς φορὲς μὲ πιάνει ἕνα παράπονο.

–Τί παράπονο ἔχεις;
Νά, λέω: «Γιατί δὲν ἀναγνώρισαν τὸν κόπο μου καὶ μοῦ συμπεριφέρθηκαν ἔτσι;».
–Ὅταν κάποιος κάνη κάτι ταπεινὰ καὶ μὲ ἀγάπη, καὶ δὲν βρῆ ἀναγνώριση, μπορεῖ νὰ τοῦ ἔρθη καὶ ἕνα παράπονο. Αὐτὸ εἶναι ἀνθρώπινο –ὄχι φυσικὰ ὅτι καὶ αὐτὸ εἶναι σωστό, ἀλλὰ τότε ἔχει κανεὶς κάποια ἐλαφρυντικά. Ὅταν ὅμως ἀπαιτῆ τὴνἀναγνώριση, αὐτὸ εἶναι βαρύ· ἔχει μέσα ἐγωισμό, δικαίωμα, ἀνθρωπαρέσκεια. Ὅσο μπορεῖς, νὰ κινῆσαι ταπεινά. Ὅ,τι κάνεις νὰ τὸ κάνης μὲ φιλότιμο, γιὰ τὸν Χριστό, καὶ ὄχι ἀπὸ ἀνθρωπαρέσκεια καὶ κενοδοξία, γιὰ νὰ ἀκούσης τὸ «μπράβο» ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος δὲν δέχεται τὰ «μπράβο» ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους καὶ ἐργάζεται μόνον γιὰ τὸν Θεό, τότε ἀνταμείβεται ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ σ ̓ αὐτὴν τὴν ζωὴ μὲ τὴν ἄφθονη Χάρη Του, καὶ στὴν ἄλλη μὲ τὰ ἀγαθὰ τοῦ Παραδείσου.
–Μπορεῖ, Γέροντα, μέσα στὸ φιλότιμο νὰ ὑπάρχη ἀνθρωπαρέσκεια;
–Μπορεῖ ὁ διάβολος, ποὺ ὅλα θέλει νὰ τὰ μολύνη, νὰ κλέβη τὸ λίγο φιλότιμο μὲ τὴν ἀνθρωπαρέσκεια. Ἔχει δηλαδὴ ὁ ἄνθρωπος λίγο φιλότιμο, ἀλλά, ἂν δὲν προσέξη, μπαίνει μέσα ἡ ἀνθρωπαρέσκεια καὶ μετά, ὅ,τι κι ἂν κάνη, πάει χαμένο. Εἶναι σὰν νὰ βγάζη νερὸ μὲ τρύπιο κουβᾶ. Ἂν ὅμως καταλάβη πὼς ὅ,τι κάνει ἀπὸ ἀνθρωπαρέσκεια μολύνεται, μετὰ δὲν θὰ ἔχη ὄρεξη νὰ κάνη κάτι γιὰ νὰ ἐπιδειχθῆ· δὲν θὰ ἔχη μάτια νὰ δῆ ἂν τὸν καμαρώνουν οἱ ἄλλοι οὔτε αὐτιὰ νὰ ἀκούση τί λένε γι ̓ αὐτόν.–Γέροντα, ἐγὼ δὲν μπορῶ νὰξεχωρίσω ἂν κάτι τὸ κάνω ἀπὸ καθαρὸ φιλότιμο ἢ ἀπὸ ἀνθρωπαρέσκεια.
–Τὸ καθαρὸ φαίνεται. Ὅταν κινῆται κανεὶς μὲ καθαρὸ φιλότιμο, ἔχει πληροφορία ἐσωτερική, ἔχει δηλαδὴ μέσα του ἀνάπαυση, γαλήνη, ἐνῶ ἡ ἀνθρωπαρέσκεια φέρνει ἀνησυχία, ταραχή.
–Γέροντα, μοῦ λέει ὁ λογισμὸς πὼς πέφτω σὲ πειρασμούς, ἐπειδὴ ἡ καρδιά μου δὲν εἶναι ὁλοκληρωτικὰ δοσμένη στὸν Θεό.–Ναί, κλέβεσαι ἀπὸ τὴν ἀνθρωπαρέσκεια. Προσπάθησε στὴν κάθε φιλότιμη ἐνέργειά σου νὰ μὴ σφηνώνεται ἡ ἀνθρωπαρέσκεια, γιὰ νὰ ἔχης καὶ καθαρὸ μισθό, χωρὶς κρατήσεις ἀπὸ τὸ ταγκαλάκι, ἀλλὰ καὶ περισσότερη ἐσωτερικὴ εἰρήνη. Νὰ ἐξετάζης τὰ ἐλατήρια μὲ τὰ ὁποῖα κινεῖσαι καί, μόλις ἀντιληφθῆς ὅτι κινεῖσαι ἀπὸ ἀνθρωπαρέσκεια, νὰ τὴν χτυπᾶς ἀμέσως. Ἂν κάνης αὐτὸν τὸν «καλὸν ἀγῶνα», θὰ ἀποτοξινωθῆς ἀπὸ κάθε κοσμικὸ ἐλατήριο ποὺ ἔχει κέντρο τὸ ἐγώ. Τότε θὰ γίνωνται ὅλα καλὰ καὶ δὲν θὰ ἔχης πειρασμοὺς οὔτε ἐξωτερικοὺς οὔτε δικούς σου ἐσωτερικούς, ἀλλὰ θὰ ἔχης ἐσωτερικὴ εἰρήνη.
–Γέροντα, στενοχωριέμαι γιὰ τὴν στασιμότητα ποὺ ἔχω. Θὰ ἤθελα κάθε μέρα νὰ προοδεύω πνευματικά.
–Ξέρεις τί συμβαίνει καμμιὰ φορά; Μπορεῖ νὰ θέλουμε νὰ ἀπαλλαγοῦμε ἀπὸ τὰ πάθη μας καὶ νὰ γίνουμε καλύτεροι, ὄχι γιὰ νὰ εὐαρεστήσουμε τὸν Θεό, ἀλλὰ γιὰ νὰ ἀρέσουμε στοὺς ἄλλους. Κι ἐσύ, ἂς ποῦμε, θέλεις νὰ γίνης καλύτερη, νὰ προχωρήσης πνευματικά.Ἐξέτασες ὅμως γιατί τὸ θέλεις; Τὸ θέλεις, γιὰ νὰ πλησιάσης περισσότερο στὸν Θεὸ ἢ γιὰ νὰ φαίνεσαι καλύτερη ἀπὸ τὶς ἄλλες ἀδελφές; Βιάζεσαι Νά, λέω: «Γιατί δὲν ἀναγνώρισαν τὸν κόπο μου καὶ μοῦ συμπεριφέρθηκαν ἔτσι;».–Ὅταν κάποιος κάνη κάτι ταπεινὰ καὶ μὲ ἀγάπη, καὶ δὲν βρῆ ἀναγνώριση, μπορεῖ νὰ τοῦ ἔρθη καὶ ἕνα παράπονο. Αὐτὸ εἶναι ἀνθρώπινο –ὄχι φυσικὰ ὅτι καὶ αὐτὸ εἶναι σωστό, ἀλλὰ τότε ἔχει κανεὶς κάποια ἐλαφρυντικά. Ὅταν ὅμως ἀπαιτῆ τὴνἀναγνώριση, αὐτὸ εἶναι βαρύ· ἔχει μέσα ἐγωισμό, δικαίωμα6, ἀνθρωπαρέσκεια. Ὅσο μπορεῖς, νὰ κινῆσαι ταπεινά. Ὅ,τι κάνεις νὰ τὸ κάνης μὲ φιλότιμο, γιὰ τὸν Χριστό, καὶ ὄχι ἀπὸ ἀνθρωπαρέσκεια καὶ κενοδοξία, γιὰ νὰ ἀκούσης τὸ «μπράβο» ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος δὲν δέχεται τὰ «μπράβο» ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους καὶ ἐργάζεται μόνον γιὰ τὸν Θεό, τότε ἀνταμείβεται ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ σ ̓ αὐτὴν τὴν ζωὴ μὲ τὴν ἄφθονη Χάρη Του, καὶ στὴν ἄλλη μὲ τὰ ἀγαθὰ τοῦ Παραδείσου.
–Μπορεῖ, Γέροντα, μέσα στὸ φιλότιμο νὰ ὑπάρχη ἀνθρωπαρέσκεια;–Μπορεῖ ὁ διάβολος, ποὺ ὅλα θέλει νὰ τὰ μολύνη, νὰ κλέβη τὸ λίγο φιλότιμο μὲ τὴν ἀνθρωπαρέσκεια. Ἔχει δηλαδὴ ὁ ἄνθρωπος λίγο φιλότιμο, ἀλλά, ἂν δὲν προσέξη, μπαίνει μέσα ἡ ἀνθρωπαρέσκεια καὶ μετά, ὅ,τι κι ἂν κάνη, πάει χαμένο. Εἶναι σὰν νὰ βγάζη νερὸ μὲ τρύπιο κουβᾶ. Ἂν ὅμως καταλάβη πὼς ὅ,τι κάνει ἀπὸ ἀνθρωπαρέσκεια μολύνεται, μετὰ δὲν θὰ ἔχη ὄρεξη νὰ κάνη κάτι γιὰ νὰ ἐπιδειχθῆ· δὲν θὰ ἔχη μάτια νὰ δῆ ἂν τὸν καμαρώνουν οἱ ἄλλοι οὔτε αὐτιὰ νὰ ἀκούση τί λένε γι ̓ αὐτόν.–Γέροντα, ἐγὼ δὲν μπορῶ νὰξεχωρίσω ἂν κάτι τὸ κάνω ἀπὸ καθαρὸ φιλότιμο ἢ ἀπὸ ἀνθρωπαρέσκεια.–Τὸ καθαρὸ φαίνεται. Ὅταν κινῆται κανεὶς μὲ καθαρὸ φιλότιμο, ἔχει πληροφορία ἐσωτερική, ἔχει δηλαδὴ μέσα του ἀνάπαυση, γαλήνη, ἐνῶ ἡ ἀνθρωπαρέσκεια φέρνει ἀνησυχία, ταραχή.

Ἁγ. Παϊσίου Ἁγιορείτου: ΛΟΓΟΙ Ε’ «Πάθη καὶ Ἀρετὲς» -40-