– Γέροντα, συχνὰ λέτε: «Νὰ προσπαθήσουμε νὰ πιάσουμε τοὐλάχιστον τὴν πνευματικὴ βάση». Ποιά εἶναι ἡ πνευματικὴ βάση;
– Ἡ ταπεινὴ ἀναγνώριση τοῦ σφάλματος καὶ νὰ μὴ δικαιολογῆται ἐν γνώσει του τοὐλάχιστον ὁ ἄνθρωπος, ὅταν φταίη καὶ τοῦ κάνουν παρατήρηση. Τὸ νὰ μὴ δικαιολογῆται, ὅταν δὲν φταίη καὶ τὸν κατηγοροῦν, αὐτὸ εἶναι τὸ ἄριστα. Ὅποιος δικαιολογεῖ τὸν ἑαυτό του, καὶ προκοπὴ δὲν κάνει, ἀλλὰ καὶ ἐσωτερικὰ δὲν ἀναπαύεται. Δὲν θὰ μᾶς κρεμάση ὁ Θεὸς γιὰ ἕνα σφάλμα ποὺ κάναμε, ἀλλὰ νὰ μὴ δικαιολογοῦμε τὸν ἑαυτό μας γιὰ τὸ σφάλμα καὶ τὸ θεωροῦμε φυσικό.

– Ἂν μοῦ ποῦν ὅτι ἔσφαλα σὲ κάτι, ἀλλὰ δὲν μπορῶ νὰ καταλάβω πόσο ἔσφαλα, νὰ ρωτήσω, ὥστε ἄλλη φορὰ νὰ προσέξω, ἢ νὰ σιωπήσω;
– Ἂν πιάσης ὅτι ἔσφαλες εἴκοσι πέντε τοῖς ἑκατό, ἐνῶ ἔσφαλες πέντε, δὲν ἔχεις κέρδος; Βάλε περισσότερο, γιὰ νὰ εἶσαι μέσα. Αὐτὴ εἶναι ἡ πνευματικὴ ἐργασία ποὺ πρέπει νὰ κάνης: Νὰ βρίσκης τὸ σφάλμα σου, νὰ πιάνης τὸν ἑαυτό σου. Ἀλλιῶς πιάνεσαι ἀπὸ τὸν ἑαυτό σου, δικαιώνεις τὸν ἑαυτό σου, ἀλλὰ ἀνάπαυση δὲν ἔχεις
. – Ὅταν, Γέροντα, κάποιος ἔχη τὴν συνήθεια νὰ δικαιολογῆται, ἀλλὰ μετὰ ἀναγνωρίζη τὸ λάθος του καὶ ἐλεεινολογῆ τὸν ἑαυτό του, αὐτὸ τὸν ὠφελεῖ;
– Τοὐλάχιστον τοῦ μένει ἡ πεῖρα καί, ἂν τὴν ἀξιοποιήση, θὰ ὠφεληθῆ. Καὶ ἂν πῆ ὁ Θεός: «ἀφοῦ τὸ κατάλαβε καὶ μετάνοιωσε, ἂς τοῦ δώσω κάτι», τότε θὰ πάρη καὶ κάτι ἀπὸ ἄλλο ταμεῖο, ἀπὸ τὸ ταμεῖο τῆς μετανοίας.
Ἁγ. Παϊσίου Ἁγιορείτου: ΛΟΓΟΙ Γ’ «Πνευματικὸς Ἀγώνας»