Λόγοι του Γέροντος Παϊσιου περί της Οικογενειακής ζωής

Ο Μακαριστός Γέροντας Παϊσιος από νωρίς τοποθετήθηκε ενεργώς μέσα στη μεγάλη οικογένεια της Εκκλησίας. Αισθανόταν ότι δεν ανήκε πλέον στη μικρή οικογένειά του. Απέκτησε θεϊκή δύναμη και έγινε παιδί του Θεού. Για αυτό ένιωθε όλους τους ανθρώπους αδέλφια του και αγαπούσε τον καθένα «εν σπλάγχνοις Ιησού Χριστού» (Φιλ. 1,8). Η αγάπη του αυτή για το συνάνθρωπο τον ώθησε να ασχοληθεί πολύ με το θέμα της οικογένειας και της κρίσης του θεσμού της οικογένειας.

Ορίζει ως θεμέλια της οικογένειας την αρχοντική αγάπη και το σεβασμό μεταξύ των συζύγων. Η υπομονή στις δυσκολίες της οικογενειακής ζωής, όταν συνοδεύεται από προσευχή, σώζει την οικογένεια από τη διάλυση. Αναφέρεται στις υποχρεώσεις και την ευθύνη των γονέων για τη σωστή ανατροφή των παιδιών και τονίζει τη σπουδαιότητα που έχει το παράδειγμα, «η σιωπώσα παραίνεσις» των γονέων προς τα παιδιά και ο ρόλος της μητέρας. Υπογραμμίζει ότι η στοργή και η αγάπη προς τα παιδιά είναι βασικές προϋποθέσεις για τη φυσιολογική ανάπτυξή τους.

Αναφέρεται στα ίδια τα παιδιά, στις χαρές και τις δυσκολίες τους από τη βρεφική ηλικία ως την ενηλικίωσή τους, καθώς και στις υποχρεώσεις τους προς τους γονείς. Ο σεβασμός και η αγάπη προς τους γονείς, όχι μόνο κατά την παιδική ηλικία αλλά και κατά την ώριμη ηλικία, τους εξασφαλίζουν την ευλογία του Θεού.

Επιπλέον δίνονται απλές και πρακτικές συμβουλές για την πνευματική ζωή μέσα στην οικογένεια. Έτσι παιδιά και γονείς βοηθιούνται να βιώνουν καθημερινά το Ευαγγέλιο, είτε βρίσκονται στο σπίτι είτε στην εργασία, η οποία πρέπει, όσο γίνεται, να συντελεί στην κατά Θεόν τελείωσή τους και όχι να τους πνίγει με το συνεχές άγχος.

Αναφέρεται στις διάφορες δοκιμασίες που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι στη ζωή τους, τονίζεται πόση παρηγοριά και δύναμη δίνει ο Θεός σε όσους τις αντιμετωπίζουν όχι μόνο σε υπομονή αλλά και με δοξολογία. Η αρρώστια, η αναπηρία, οι συκοφαντίες είναι ευλογία για τον άνθρωπο που έχει συλλάβει το βαθύτερο νόημα της ζωής. Με τις ταλαιπωρίες που περνάει εξοφλεί αμαρτίες ή αποταμιεύει ουράνιο μισθό.

Τέλος αναφέρεται στη σωστή αντιμετώπιση του θανάτου και στην προετοιμασία για αυτόν. Ο Γέροντας διευκρινίζει ποια είναι η αληθινή παρηγοριά των πενθούντων για τα θάνατο προσφιλών προσώπων τους και υπογραμμίζει πόσο βοηθούν τα μνημόσυνα, οι προσευχές και οι ελεημοσύνες που γίνονται για τους κεκοιμημένους. Απλά και παραστατικά δίνει μια εικόνα της μέλλουσας Κρίσεως και της αιώνιας ζωής.

Με τους Λόγους του ο Γέροντας Παϊσιος επιδιώκει να βοηθήσει όσους αγωνίζονται μέσα στον κόσμο να συνεχίσουν «τον καλόν αγώνα» (Α΄ Τιμ.6,12) με περισσότερο ζήλο και αφετέρου να ξυπνήσει συνειδήσεις ανθρώπων που ταλαιπωρούνται μακριά από το Θεό, ώστε να θελήσουν να γίνουν συνειδητά μέλη της Εκκλησίας και να χαίρονται μέσα στη μικρή κοινωνία της οικογένειάς τους την ειρήνη και την ανάπαυση που δίνει η πνευματική ζωή. Παράλληλα υπογραμμίζει ότι μέσα στο γάμο είναι απαραίτητη η τήρηση όλων των εντολών του Θεού, οι οποίες «βαρείαι ουκ εισίν» (Α΄ Ιω. 5,3). Αν ο καθένας από τους συζύγους θυσιάζει το δικό του θέλημα και κάνει υπακοή, δε νιώθει καταπιεσμένος, γιατί το κάνει από αγάπη και αισθάνεται μέσα του μια γλυκεία παρηγοριά.

Ο Γέροντας αποβλέπει πάντοτε στην κατά Χριστόν τελειότητα. Με τη φωτισμένη του ποιμαντική μακροθυμεί μπροστά στην ανθρώπινη αδυναμία και κάνει χρήση της θείας οικονομίας, προκειμένου με παραδείγματα και αναφορές στη ζωή των παλαιοτέρων χρόνων να διδάξει το σύγχρονο άνθρωπο ότι ο Θεός είναι ζων και «ενεργών τα πάντα εν πάσι» (Α΄ Κορ. 12,6). Η πνευματική ωφέλεια εντάσσει τους γονείς και τα παιδιά στους κόλπους της Εκκλησίας, οι οποίοι μπορούν να βρουν τον πραγματικό προορισμό τους και να ζουν από αυτή τη ζωή τον Παράδεισο.

Οι γονείς που γεννούν τα παιδιά και τους δίνουν το σώμα πρέπει να συντελέσουν, όσο μπορούν, και στην πνευματική τους αναγέννηση. Ύστερα, ό,τι δεν μπορούν να κάνουν οι ίδιοι για τα παιδιά τους, θα το αναθέσουν στους δασκάλους. Για αυτό λέει και η Εκκλησία μας «τους γονείς ημών και διδασκάλους». Υπάρχουν όμως και οι πνευματικοί Πατέρες, που εργάζονται για την πνευματική αναγέννηση των ανθρώπων και βοηθούν πιο θετικά στην αγωγή των παιδιών. Η πνευματική ζωή αποτελεί βασική προϋπόθεση για την καλή αποκατάσταση των νέων. Οι νέοι καλούνται να επιλέξουν έναν από τους δύο δρόμους της ζωής, την έγγαμη ή την άγαμη και μοναχική ζωή. Στην επιλογή τους αυτή θα τους βοηθήσει η αντίληψη του πραγματικού προορισμού του ανθρώπου και του νοήματος της ζωής. Θα πρέπει να ξέρουν όμως ότι και οι δύο δρόμοι που έχει χαράξει η Εκκλησία μας είναι ευλογημένοι, γιατί και οι δύο μπορούν να τους οδηγήσουν στον Παράδεισο, αν ζήσουν κατά Θεόν. Ωστόσο κάθε άνθρωπος έχει την κλίση του και ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο ελεύθερο. Αυτή η ελευθερία του ανθρώπου του επιτρέπει να ακολουθεί το δρόμο που τον αναπαύει και την κλίση του. Και πρέπει οι γονείς, οι Πνευματικοί, οι δάσκαλοι να βοηθούν τους νέους να διαλέγουν όποια ζωή είναι στα μέτρα τους και να ακολουθούν την πραγματική τους κλίση, χωρίς να επηρεάζουν ή να στραγγαλίζουν την κλίση τους.

Μιλώντας για μια αρμονική οικογένεια δηλώνει: «όσο μπορούν οι σύζυγοι, να καλλιεργήσουν την αρετή της αγάπης, για να μένουν ενωμένοι πάντοτε οι δύο και να μένη μαζί τους και ο Τρίτος, ο Γλυκύτατος Χριστός μας». Όταν αποφασίζει ο νέος να ακολουθήσει την έγγαμη ζωή, τότε η επιλογή της συντρόφου του πρέπει να γίνει με πνευματικά κριτήρια. Αν έχουν και οι δύο φόβο Θεού και ταπείνωση, τότε μπορούν να πορευθούν μαζί και να περάσουν το κακό ρεύμα του κόσμου. Σχετικά με τη διαφορά των χαρακτήρων μεταξύ των ανδρογύνων ο Γέροντας δηλώνει ότι σε αυτή κρύβεται η αρμονία του Θεού, καθώς οι διαφορετικοί χαρακτήρες δημιουργούν αρμονία. Οι μικροδιαφορές των χαρακτήρων των συζύγων βοηθούν να δημιουργηθεί μια αρμονική οικογένεια, γιατί ο ένας συμπληρώνει τον άλλο. Και στην αγωγή των παιδιών, όταν οι σύζυγοι είναι διαφορετικοί χαρακτήρες, μπορούν περισσότερο να βοηθήσουν τα παιδιά να βρίσκουν μια ισορροπία.

Ο Θεός τα ρύθμισε όλα με σοφία. Με άλλα χαρίσματα προίκισε τον άνδρα, με άλλα τη γυναίκα. Η αγάπη όμως τους ενώνει. Μέσα στην αγάπη είναι ο σεβασμός. Μέσα στο σεβασμό είναι η αγάπη. Το ένα είναι συνυφασμένο με το άλλο. Και ο φόβος που αναφέρεται στο Ευαγγέλιο δεν πρέπει να παρερμηνεύεται. Αυτός ο φόβος σημαίνει να αισθάνεσαι δέος. Είναι κάτι το ιερό. Αυτό όμως που ενώνει περισσότερο τους συζύγους είναι η ευγνωμοσύνη. Ο ένας αγαπάει τον άλλο για αυτό που του χαρίζει. Η γυναίκα δίνει στον άνδρα την εμπιστοσύνη, την αφοσίωση, την υπακοή. Ο άνδρας δίνει στη γυναίκα τη σιγουριά ότι μπορεί να την προστατέψει. Μεταξύ τους τα ανδρόγυνα πρέπει να έχουν την εξαγνισμένη αγάπη, για να έχουν αλληλοπαρηγοριά και να μπορούν να ασκούν τα πνευματικά τους καθήκοντα. Για να ζήσουν αρμονικά χρειάζεται να βάλουν εξαρχής ως θεμέλιο της ζωής τους την αγάπη, την ακριβή αγάπη, που βρίσκεται μέσα στην πνευματική αρχοντιά, στη θυσία και όχι την ψεύτικη, την κοσμική, τη σαρκική. Όταν υπάρχει αγάπη και μακριά να βρεθεί ο ένας από τον άλλο, θα βρίσκονται κοντά, γιατί την αγάπη του Χριστού δεν τη χωρίζουν αποστάσεις. Επιπλέον η Χάρις του Θεού προσφέρει σε κάποιους ανθρώπους θεοπτία, όταν αυτοί είναι πλημμυρισμένοι από αγάπη, ανεξικακία και υπομονή.

Με την υπομονή σώζεται η οικογένεια και χαριτώνεται ο άνθρωπος. Ο Θεός κρέμασε τη σωτηρία των ανθρώπων στην υπομονή. «Ο υπομείνας εις τέλος, σωθήσεται» (Ματθ. 10,22). Για αυτό και δίνει δυσκολίες και διάφορες δοκιμασίες, για να ασκούνται οι άνθρωποι στην υπομονή. Η υπομονή ξεκινά από την αγάπη. Και έτσι διασώζεται η οικογένεια. Γιατί με την υπομονή, την καρτερία, την καλοσύνη και την αρχοντιά της ψυχής αντιμετωπίζονται όλα. Και κερδισμένος βγαίνει όποιος δείχνει υπακοή και ταπείνωση.

Για την εγκράτεια στην έγγαμη ζωή ο Γέροντας Παϊσιος κάνει αναφορά στο γεγονός ότι δεν δικαιολογούνται οι έγγαμοι να ξεχνούν ότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνο σάρκα, αλλά και πνεύμα και να αφήνουν τον εαυτό τους αχαλίνωτο. Πρέπει να αγωνίζονται ν υποτάξουν τη σάρκα στο πνεύμα. Αν προσπαθήσουν να ζουν πνευματικά, με την καθοδήγηση του Πνευματικού τους, θα αρχίσουν να γεύονται σταδιακά και ανώτερες χαρές, πνευματικές, ουράνιες. Ως προς την ανθρώπινη λογική στο θέλημα του Θεού για την τεκνογονία ο Γέροντας αναφέρει ότι το θέμα της τεκνοποιίας πρέπει να αφήνεται στο Θεό. Τα ανδρόγυνα να εμπιστεύονται τη ζωή τους στη θεία πρόνοια και να μη βάζουν προγράμματα. Οι πιστοί, που τηρούν τις εντολές του Θεού, δέχονται τη θεία Χάρη και ο Θεός τους αποζημιώνει. Όσοι έχουν δυσκολία στην τεκνοποιία πρέπει να είναι έτοιμοι να δεχτούν το θέλημα του Θεού στη ζωή τους. Όποιος εμπιστεύεται τον εαυτό του στο Θεό, Εκείνος δεν τον αφήνει. Μερικές φορές ο Θεός σκόπιμα αργεί να δώσει παιδί σε κάποιο ανδρόγυνο. Όπως συνέβη στους Αγίους Ιωακείμ και Άννα, τους Θεοπάτορες και στον προφήτη Ζαχαρία και την Αγία Ελισάβετ, στα γεράματα τους έδωσε παιδί, για να εκπληρωθεί και στις δύο περιπτώσεις το προαιώνιο σχέδιό Του για τη σωτηρία των ανθρώπων. Το θέμα της τεκνοποιίας δεν εξαρτάται μόνο από τον άνθρωπο, αλλά και από το Θεό. Διότι όταν λέμε «Γεννηθήτω το θέλημά Σου» αφηνόμαστε με εμπιστοσύνη στο Θεό.

Όσον αφορά στις εκτρώσεις, ο Γέροντας τις θεωρεί ύψιστη αμαρτία και εκφράζει την δυσφορία του, καθώς υφίσταται νόμος περί των εκτρώσεων που πρέπει να αρθεί. Η έκτρωση αποτελεί εγκληματική πράξη και όμως καλύπτεται νομικά. Οι ιερείς πρέπει να εξηγήσουν ότι ο νόμος για τις εκτρώσεις είναι αντίθετος προς τις εντολές του Ευαγγελίου. Οι γιατροί από την πλευρά τους να μιλήσουν για τους κινδύνους που διατρέχει η γυναίκα όταν κάνει έκτρωση. Χωρίς φόβο Θεού ενεργεί η Πολιτεία και η νομοθεσία. Διότι όταν παραβαίνει ένας άνθρωπος μια εντολή του ευαγγελίου, ευθύνεται μόνο αυτός. Όταν όμως κάτι που αντίκειται στις εντολές του Ευαγγελίου γίνεται από το Κράτος νόμος, τότε έρχεται η οργή του Θεού σε όλο το έθνος, για να παιδαγωγηθεί.

Μιλώντας για το ρόλο της μητέρας στην ανατροφή των παιδιών, ο Γέροντας εστιάζεται στην αγάπη της μάνας. Με την αγάπη ο άνθρωπος μεγαλώνει και ωριμάζει. Δε φτάνει να αγαπάει κανείς τον άλλο, αλλά να τον αγαπάει περισσότερο από τον εαυτό του. Και η μάνα αγαπάει τα παιδιά της περισσότερο από τον εαυτό της. Η μητέρα φτάνει να έχει περισσότερη αγάπη και θυσία από τον πατέρα, γιατί στον πατέρα δε δίνονται πολλές ευκαιρίες, για να θυσιάζεται. Βασανίζεται, κοπιάζει περισσότερο με τα παιδιά, αλλά παράλληλα φορτίζεται από τα παιδιά. Δίνει συνέχεια και για αυτό λαμβάνει. Το παιδί αγαπά και σέβεται τον πατέρα του, αλλά με τη στοργή και την τρυφερότητα της μητέρας αυξάνει πιο πολύ η αγάπη του και προς τον πατέρα. Η καρδιά της γυναίκας που δεν διοχετεύει την αγάπη που έχει στη φύση της αχρηστεύεται. Και αυτό γιατί δεν επήλθε η αλλαγή μέσα της, γιατί δεν έγινε μητέρα και ούτε αξιοποίησε την αγάπη που υπάρχει στη γυναικεία φύση, βοηθώντας όσους έχουν ανάγκη. Η θυσία είναι απαραίτητη στη γυναίκα. Η γυναίκα, με την αγάπη που έχει, αν δεν την διοχετεύσει σωστά, είναι σαν μια μηχανή που δουλεύει, αλλά δεν έχει υλικό να δουλέψει και τραντάζεται και τραντάζει και τους άλλους. Η αντοχή της μητέρας είναι τεράστια. Η μάνα πονάει, κουράζεται, αλλά δεν αισθάνεται ούτε τον πόνο, ούτε την κούραση. Ζορίζει τον εαυτό της, αλλά, επειδή αγαπάει τα παιδιά της, αγαπάει το σπίτι της και όλα τα κάνει με χαρά.

Η ανατροφή του παιδιού αρχίζει από την εγκυμοσύνη. Όταν η μάνα προσεύχεται και ζει πνευματικά, το παιδάκι στην κοιλιά της αγιάζεται. Όταν γεννηθεί το παιδί, πρέπει να το θηλάσει όσο πιο πολύ μπορεί, καθώς το μητρικό γάλα δίνει υγεία στα παιδιά. Με το θηλασμό τα παιδιά δε θηλάζουν μόνο γάλα, αλλά και αγάπη, στοργή, παρηγοριά, ασφάλεια και αποκτούν έτσι δυνατό χαρακτήρα. Όμως η ευλάβεια της μητέρας έχει μεγάλη σημασία. Αν η μητέρα έχει ταπείνωση, φόβο Θεού, τα πράγματα στο σπίτι κυλούν ομαλά και τα παιδιά μεγαλώνουν σε υγιές περιβάλλον.

Σχετικά με την ευθύνη των γονέων για την ανατροφή των παιδιών, ο Γέροντας συμβουλεύει τους γονείς να εμπιστευθούν τα παιδιά τους στο Θεό. Ο Θεός έδωσε στους Πρωτόπλαστους, στον Αδάμ και την Εύα, τη μεγάλη ευλογία να γίνονται συνδημιουργοί Του. Ο Θεός επομένως είναι κατά κάποιο τρόπο υποχρεωμένος να νοιαστεί για τα παιδιά. Οι γονείς όμως πρέπει να βοηθούν πνευματικά τα παιδιά, όταν είναι μικρά, γιατί τότε και τα ελαττώματά τους είναι μικρά και εύκολα μπορούν να κοπούν. Αν τα παιδιά βοηθηθούν από μικρά και γεμίσουν Χριστό, θα είναι κοντά Του για πάντα. Γιατί ο φόβος Θεού και η ευλάβεια, που πότισαν τις καρδιές τους στη μικτή ηλικία, δεν είναι δυνατόν να εξαλειφθούν ποτέ.

Για την πνευματική ανατροφή των παιδιών ευθύνονται κυρίως οι γονείς. Η μητέρα μάλιστα έχει τη μεγαλύτερη ευθύνη για την ανατροφή των παιδιών. Οι γονείς που γεννούν τα παιδιά και του δίνουν σώμα, πρέπει να συντελέσουν και στην πνευματική αναγέννησή τους. Όλοι, οι γονείς, η Εκκλησία και οι Πνευματικοί, οι διδάσκαλοι, καθένας με τον τρόπο του και το παράδειγμά του, πρέπει να βοηθούν, ώστε να αναγεννηθούν τα παιδιά και να ζήσουν ειρηνικά σε αυτή τη ζωή και να πάνε στον Παράδεισο. Όταν τα παιδιά γίνουν πνευματικοί άνθρωποι, ούτε νόμους χρειάζονται, ούτε τίποτα. «Δικαίοις νόμος ου κείται» (Α΄ Τιμ 1,9). Ο νόμος είναι για τους παράνομους. Η πνευματική εξουσία είναι ανώτερη από τις ανθρώπινες εξουσίες. Οι γονείς με το παράδειγμά τους μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά στα πνευματικά θέματα. Κυρίως η μητέρα με την υπακοή και το σεβασμό προς τον πατέρα αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για τα παιδιά της. Όταν τα παιδιά βλέπουν τους γονείς τους να έχουν αγάπη μεταξύ τους και σεβασμό, να φέρονται με σύνεση, να προσεύχονται, τότε αυτά τα τυπώνουν στην ψυχή τους. Και αυτή είναι η καλύτερη κληρονομιά που μπορούν να αφήσουν στα παιδιά οι γονείς, η μετάδοση της δικής τους ευλάβειας.

Το παιδί έχει ανάγκη από πολλή αγάπη και στοργή και από πολλή καθοδήγηση. Αν χορτάσει στοργή και αγάπη, όταν είναι μικρό, ύστερα έχει δύναμη να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της ζωής. Πολλές φορές τα παιδιά ταλαιπωρούνται εξαιτίας των γονέων. Δυστυχώς τα σφάλματα των γονέων τα πληρώνουν τα παιδιά. Μερικοί γονείς καταστρέφουν τα παιδιά τους, αλλά ο Θεός δεν είναι άδικος. Έχει μεγάλη και ιδιαίτερη αγάπη για τα παιδιά που έχουν αδικηθεί στον κόσμο αυτό είτε από τους γονείς του, είτε από άλλους ανθρώπους. Όταν οι γονείς γίνονται αιτία να αδικηθεί το παιδί, ο Θεός οικονομεί, ώστε το παιδί να βοηθηθεί.

Όσον αφορά στο θέμα των υποχρεώσεων των παιδιών προς τους γονείς τους, ο Γέροντας αναφέρει ότι η ευχή των γονέων είναι η μεγαλύτερη κληρονομιά για τα παιδιά. Για αυτό να φροντίζουν να έχουν την ευχή τους. Και ο Θεός δίνει σε κάθε άνθρωπο ένα Φύλακα Άγγελο, διότι αυτό αποτελεί οικονομία Θεού και φροντίδα για τα πλάσματά Του. Ως προς τον περιορισμό των παιδιών ως την ενηλικίωσή τους ο Γέροντας θεωρεί ότι αυτός είναι αναγκαίος. Τα παιδιά και κυρίως οι έφηβοι πρέπει να μάθουν να υπακούουν. Να καταλάβουν ότι στην υπακοή προς τους γονείς κρύβεται το δικό τους συμφέρον, ώστε να υπακούουν με χαρά και να κινούνται ελεύθερα στον πνευματικό χώρο. Πρέπει να αισθανθούν τον περιορισμό ως ανάγκη, ως ευλογία Θεού. Να ευγνωμονούν τους γονείς τους που τους περιορίζουν. Επιπλέον τα παιδιά πρέπει να συζητούν με τους γονείς τους, να τους λένε τους λογισμούς τους. Κανονικά το παιδί πρέπει να εξομολογείται πρώτα στη μητέρα και μετά στον Πνευματικό. Μόνο έτσι θα μπορεί να βοηθηθεί στα προβλήματα και τις δυσκολίες.

Πολλές φορές τα παιδιά που έχουν κρίση και εξυπνάδα έχουν προβλήματα και βασανίζονται. Θέλουν να τακτοποιήσουν όλα με το μυαλό τους και ζητούν να κάνουν πράγματα πάνω από τις δυνάμεις τους. Αν ταπεινωθούν, η κρίση τους τα βοηθάει να προκόψουν. Με ταπείνωση όμως θα δέχονται τη Χάρη του Θεού και το θείο φωτισμό. Όσοι ζουν στο Ορθόδοξο Έθνος της Ελλάδας βρίσκουν βοήθεια πνευματική και με λίγη υπομονή και προσοχή ξεπερνούν τις δυσκολίες. Και η προσπάθεια αυτή που θα καταβάλλουν θα τους αποξενώσει από κάθε κακό ή νεανικό πειρασμό.

Για τα ορφανά παιδιά ο Γέροντας κάνει αναφορά λέγοντας ότι θα παρηγορηθούν στον Παράδεισο. Τα ορφανά τα πιάνει ο νόμος του Θεού και με λιγότερο κόπο θα μπουν στον Παράδεισο, ενώ οι άλλοι χρειάζεται να αγωνισθούν πολύ. Μάλιστα μακαρίζει τα παιδιά που στερήθηκαν τη μεγάλη στοργή των γονέων τους, γιατί κατόρθωσαν να κάνουν Πατέρα τους το Θεό από αυτή τη ζωή και έχουν αποταμιεύσει παράλληλα στο Ταμιευτήριο του Θεού και τη στοργή των γονέων τους που στερήθηκαν, η οποία τοκίζεται. Το ορφανό, ιδίως από μάνα, πρέπει να το αγκαλιάζουμε με πόνο και θερμή αγάπη, για να ζεσταθεί, να ξεθαρρέψει, ώστε να ανοίξει την καρδιά του. Ο Άγιος Αρσένιος ο Καππαδόκης μεγάλωσε ορφανός και από μητέρα και από πατέρα. Αν δεν το αντιμετώπιζε πνευματικά, με λεβεντιά, θα ήταν βασανισμένος και με ψυχολογικά προβλήματα. Αντίθετα όμως ήταν γεμάτος δύναμη, λεβεντιά και παλικαριά.

Σχετικά με την αγάπη και το σεβασμό των παιδιών προς τους γονείς, ο Γέροντας λέει ότι ο Θεός οικονόμησε, ώστε το ανδρόγυνο να συνδέεται με τέτοιου είδους αγάπη, που να εγκαταλείπουν ακόμη και τους γονείς τους και ο άνδρας και η γυναίκα. Αν δεν υπήρχε αυτή η αγάπη, δε θ μπορούσαν να κάνουν δική τους οικογένεια. Ο σκοπός των γονέων λήγει μετά την αποκατάσταση των παιδιών. Στη συνέχεια τα παιδιά τους οφείλουν μόνο πολύ σεβασμό και τόση αγάπη, όση χρειάζεται προς τους γονείς. Να είναι τόσο αγαπημένοι, ώστε από την άφθονη αγάπη που θα έχουν, να δίνουν και στους γονείς τους την υπερχείλιση της αγάπης τους και όλο το σεβασμό τους και την ευγνωμοσύνη τους. Η αγάπη να είναι αρχοντική, για να φροντίζει ο ένας για τους γονείς του άλλου, όσο μπορεί περισσότερο.

Ο Γέροντας συνεχίζει λέγοντας ότι θεωρεί ευλογία τη γηροκόμηση των γονέων. Πολλά ανδρόγυνα δυσανασχετούν για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην οικογένειά τους από τις ιδιοτροπίες και την γκρίνια των παππούδων που γηροκομούν. Όσοι δεν νιώθουν αυτό το χρέος προς τους γονείς τους, θα κριθούν από το Θεό ως άδικοι και αχάριστοι.

Ο Γέροντας τονίζει τη μεγάλη σημασία της πνευματικής ζωής μέσα στην οικογένεια. Λέει ότι αν κανείς αγαπήσει το Θεό, αν αναγνωρίσει τη μεγάλη Του θυσία και τις ευεργεσίες Του και στριμώξει τον εαυτό του με διάκριση στη μίμηση των Αγίων, γρήγορα αγιάζει. Φθάνει να ταπεινώνεται, να συναισθάνεται την αθλιότητα του και τη μεγάλη του αχαριστία προς το Θεό. Η γκρίνια πρέπει να καταπολεμάται με τη δοξολογία, διαφορετικά ρημάζει τον άνθρωπο και το οικογενειακό περιβάλλον του. Η δοξολογία προσφέρει ευτυχία και η ευτυχία είναι στην αιωνιότητα και όχι στη ματαιότητα. Συμβουλεύει να βάλουμε στη ζωή μας κυβερνήτη το Θεό. Διότι τότε ο άνθρωπος μπορεί να κάνει τη ζωή του παραδεισένια, εάν δέχεται να τον κυβερνά ο Θεός σαν καλός Πατέρας. Πρέπει να έχει εμπιστοσύνη στο Θεό, να ελπίζει σε Αυτόν για ό,τι επιχειρεί να κάνει και να Τον δοξάζει για όλα. Να μην έχει άγχος,. Το άγχος φέρνει ένα τσάκισμα στην ψυχή, την παραλύει. Επιπλέον διδάσκει ότι ο πόνος προς τον πλησίον βοηθά την οικογένεια. Όσο πιο πολλά αγαθά αποκτούν σήμερα οι άνθρωποι, τόσο πιο πολλά προβλήματα έχουν. Ούτε το Θεό ευχαριστούν για τις ευεργεσίες Του, ούτε τη δυστυχία των συνανθρώπων τους βλέπουν, για να κάνουν ελεημοσύνη. Όμως η Χάρις του Θεού έρχεται με την ελεημοσύνη και την αλληλοβοήθεια.

Ως προς την άσκηση της αρετής μέσα στην οικογένεια, ο Γέροντας παρατηρεί ότι οι δυσκολίες που υπάρχουν σήμερα στον κόσμο αναγκάζουν όσους θέλουν να ζήσουν πνευματικά, να βρίσκονται σε εγρήγορση. Όμως πρέπει να αξιοποιούν την ειρήνη, την οποία βιώνουν, για την πνευματική τους πρόοδο. Να προσπαθούν να κόβουν τα ελαττώματά τους και να καλλιεργούν τις αρετές. Στην πνευματική ζωή βοηθά η ησυχία, ώστε να εξετάζει κανείς τον εαυτό του, για να γνωρίσει τα πάθη του και να αγωνιστεί να τα κόψει, για να καθαρίσει την ψυχή του. Η ευλάβεια και η εγκράτεια αποτελούν αρετές που διδάσκονται στην οικογένεια. Η γυναίκα έχει στη φύση της την ευλάβεια. Αλλά, όταν ο άνδρας, ενώ είναι λίγο αδιάφορος προς την Εκκλησία, πάρει μια στροφή πνευματική, μετά προχωρά σταθερά πνευματικά και η γυναίκα δεν τον φθάνει. Επίσης τα μικρά παιδιά με την προσευχή μπορούν να κάνουν θαύματα. Ότι ζητούν από το Θεό, τους το δίνει, γιατί έχουν αθωότητα και ο Θεός ακούει την καθαρή προσευχή τους. Οι γονείς πρέπει να βοηθούν τα παιδιά με διάκριση να πλησιάσουν το Χριστό και να ζήσουν από μικρά τις ανώτερες χαρές, τις πνευματικές.

Στις σχέσεις του ανθρώπου με τους συγγενείς και τους φίλους ο Γέροντας Παϊσιος συμβουλεύει ότι όποιος θέλει να ζήσει ειρηνικά, πρέπει να προσέξει ιδιαίτερα τις σχέσεις του με συγγενείς και φίλους. Να μην ξεγελιέται από την ευγένεια που ίσως συναντά. Η κοσμική ευγένεια μπορεί να κάνει πολύ κακό, γιατί έχει υποκρισία. Η εξωτερική συμπεριφορά μπορεί να παρουσιάζει έναν τέλειο άγιο, αλλά, όταν αποκαλυφθεί ο εσωτερικός του κόσμος, να είναι τελείως το αντίθετο.

Ο Θεός μας ωφελεί θετικά, όταν εμείς παίρνουμε ταπεινά το σφάλμα πάνω μας και δεν κατηγορούμε όχι μόνο τον αδερφό μας, αλλά ούτε και τον μισόκαλο διάβολο, διότι η δουλειά του είναι αυτή: να δημιουργεί σκάνδαλα και να σκορπάει κακότητα, ενώ ο άνθρωπος ως εικόνα Θεού πρέπει να σκορπάει ειρήνη και καλοσύνη.

Ως προς την εργασία ο Γέροντας τη θεωρεί ευλογία. Αρκεί να εργάζεται ο άνθρωπος με ταπείνωση και αγάπη. Τότε μόνο όλα θα είναι φωτισμένα, χαριτωμένα και θα νιώθει εσωτερική ξεκούραση. Όμως δεν πρέπει να μεταφέρει το άγχος και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει στον εργασιακό του χώρο στο σπίτι του. Πάνω στη δουλειά πρέπει κανείς να δουλεύει το μυαλό του, γιατί παρουσιάζονται πολλές περιπτώσεις και κωλύματα. Όλη η βάση είναι εκεί. Το μυαλό να γεννάει σε όλα. Αλλιώς ο άνθρωπος μένει υπανάπτυκτος και χάνει το χρόνο του. Ο καθένας πρέπει με την προσευχή του, με τη ζωή του, να αγιάζει την εργασία του και να αγιάζεται. Αν έχει καλή εσωτερική κατάσταση, αγιάζει και τη δουλειά του. Γιατί έτσι βοηθιέται και ζει πνευματικά. Το κάθε επάγγελμα αγιάζεται. Γιατί βοηθάει η Χάρις του Θεού. Οι άνθρωποι από παιδιά δεν πρέπει απλά να μαθαίνουν γράμματα, αλλά και να γίνονται σωστοί άνθρωποι. Διαφορετικά τα γράμματα δεν προσφέρουν ωφέλεια. Η κοινωνία έχει ανάγκη από σωστούς ανθρώπους, οι οποίοι, όποιο επάγγελμα και να διαλέξουν θα το κάνουν καλά, διότι θα στηρίζονται στην καλοσύνη, το φιλότιμο, την απλότητα, την ταπείνωση και την ευλάβεια.

Για την εγκράτεια στην πνευματική ζωή ο Γέροντας διδάσκει ότι με την άσκηση εξαϋλώνεται ο άνθρωπος. Με νηστεία, αγρυπνία και προσευχή τα μέλη της οικογένειας αποκτούν πνευματική χαρά. Η νηστεία να γίνεται με φιλότιμο, διότι με τη νηστεία ο άνθρωπος δείχνει την προαίρεσή του. Αν έχει κανείς απλότητα, ταπείνωση, δέχεται τη Χάρη του Θεού, νηστεύει ταπεινά και τρέφεται θεϊκά. Αν δεν φτάσει κανείς, ό,τι κάνει, να το κάνει από αγάπη προς το Θεό και προς το συνάνθρωπό του, κάνει σπατάλη και πάει χαμένη η νηστεία του.

Ο Γέροντας μιλά για τις δοκιμασίες στη ζωή μας. Διδάσκει ότι για να πάει κανείς στο γλυκό Παράδεισο, πρέπει να φάει πολλά πικρά εδώ, να έχει το διαβατήριο των δοκιμασιών στο χέρι. Ο Θεός οικονομεί για τον κάθε άνθρωπο ένα σταυρό ανάλογο με την αντοχή του, όχι για να βασανιστεί, αλλά για να ανέβει από το σταυρό στον Ουρανό, γιατί στην ουσία ο σταυρός είναι σκάλα προς τον Ουρανό. Είναι μακάριος αυτός που βασανίζεται εδώ, γιατί όσο πιο πολύ παιδεύεται σε αυτή τη ζωή, τόσο περισσότερο βοηθιέται για την άλλη, επειδή εξοφλά αμαρτίες. Οι σταυροί των δοκιμασιών είναι ανώτεροι από τα «τάλαντα», τα χαρίσματα που μας δίνει ο Θεός. Οι δοκιμασίες βοηθούν να συνέλθουν οι άνθρωποι. Διαφορετικά δεν θα πλησίαζαν καθόλου το Θεό. Άνθρωπος που δεν περνάει δοκιμασίες, που δεν θέλει να πονάει, να ταλαιπωρείται, που δεν θέλει να τον στενοχωρούν ή να του κάνουν μια παρατήρηση, αλλά θέλει να καλοπερνάει, είναι εκτός πραγματικότητας. «Διήλθομεν διά πυρός και ύδατος και εξήγαγες ημάς εις αναψυχήν», λέει ο Ψαλμωδός. Όταν επισκέπτεται ο πόνος τον άνθρωπο, τότε του κάνει επίσκεψη ο Χριστός. Ενώ, όταν δεν περνάει ο άνθρωπος καμία δοκιμασία, είναι σαν μια εγκατάλειψη του Θεού. Οι δοκιμασίες είναι δώρα από το Θεό, καθώς «ον αγαπά Κύριος παιδεύει» (Παρ. 3,12). Ο Θεός είναι Θεός αγάπης. Είναι Πατέρας που βλέπει την ταλαιπωρία των παιδιών Του από τους διάφορους πειρασμούς και τις δοκιμασίες που περνούν και θα μας ανταμείψει, αρκεί να κάνουμε υπομονή στο μικρό μαρτύριο της δοκιμασίας ή μάλλον της ευλογίας. Και στις θλίψεις ο Θεός δίνει την αληθινή παρηγοριά. Για αυτό, άνθρωπος που δεν πιστεύει στο Θεό, για να Του ζητήσει το έλεός Του στις δοκιμασίες που περνάει, είναι όλο απελπισία και δεν έχει νόημα η ζωή του. Μένει πάντα αβοήθητος, απαρηγόρητος και βασανισμένος σε αυτή τη ζωή, αλλά καταδικάζει και αιώνια την ψυχή του. Αντίθετα στην πνευματική αντιμετώπιση δεν υπάρχει θλίψη, γιατί, όταν ο άνθρωπος τοποθετηθεί σωστά, πνευματικά, όλα αλλάζουν. Αν ο άνθρωπος ακουμπήσει την πίκρα του πόνου του στο γλυκύ Ιησού, οι πίκρες και τα φαρμάκια μεταβάλλονται σε μέλι. Είτε χορτάτος είναι κανείς, είτε τον επαινούν, είτε τον αδικούν, πρέπει να χαίρεται και να αντιμετωπίζει όλα ταπεινά και με υπομονή. Τότε ο Θεός συνέχεια θα του δίνει ευλογίες, ώσπου να φθάσει η ψυχή του σε σημείο να μη χωράει, να μην αντέχει την καλοσύνη του Θεού. Ο Θεός όμως επιτρέπει στο διάβολο να δημιουργεί πειρασμούς, για να μας ξεσκονίζουν, ώστε να ταπεινωθεί και να εξαγνισθεί η ψυχή μας με τις θλίψεις, οπότε μετά μας χαριτώνει. Και αν κάποιος μας συκοφαντήσει, πρέπει να προσευχόμαστε για αυτόν που μας κακολογεί και να ζητάμε από το Θεό να του δίνει μετάνοια, φωτισμό και υγεία και να μην αφήνουμε μέσα του ούτε ίχνος μίσους για αυτόν.

Μιλώντας για την αρρώστια ο Γέροντας διδάσκει ότι υπάρχει ουράνιος μισθός από την αρρώστια, ο Παράδεισος. Όταν ο Χριστός βλέπει ότι κάποιος αντέχει μια βαριά αρρώστια, του τη δίνει, ώστε με λίγη ταλαιπωρία στην επίγεια ζωή να ανταμειφθεί πολύ στην ουράνια, την αιώνια ζωή. Υποφέρει εδώ, αλλά θα ανταμειφθεί εκεί. Η ψυχή μας έχει μεγάλη ανάγκη από υπομονή και δοξολογία στους πόνους. Διότι η ψυχή υποφέρει, όταν πονάει το σώμα. Το να υποφέρουμε και να βασανιζόμαστε λίγο είναι ευλογία, αφού ο Χριστός βασανίστηκε πολύ για να μας σώσει. Εξάλλου δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ο Χριστός μπορεί ακόμα και αυτά που δεν θεραπεύονται από γιατρούς να τα θεραπεύσει, αλλά πρέπει να υπάρχει σοβαρός λόγος και ο πιστός να είναι πολύ πιστός και πολύ δοσμένος στο Χριστό. Όσο για τα άρρωστα παιδάκια, αυτά τα βοηθά πολύ η Θεία Κοινωνία. Η προσευχή μας όμως βοηθά τους ασθενείς, που υποφέρουν. Όσοι υποφέρουν από κάποια ασθένεια ή είναι ανάπηροι πρέπει να καταλάβουν το βαθύτερο νόημα της ζωής, διαφορετικά βασανίζονται και με τις ευλογίες και με τις ευκαιρίες που τους δίνει ο Θεός για τη σωτηρία τους.

Ο Γέροντας στις συζητήσεις του με τους ανθρώπους για τα διάφορα προβλήματά τους συχνά αναφερόταν στους πνευματικούς νόμους. Ένας από αυτούς για παράδειγμα είναι «ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται». Αυτοί οι νόμοι διαφέρουν από τους φυσικούς νόμους. Αυτοί έχουν σπλάχνα και ο άνθρωπος μπορεί να τους αλλάξει, γιατί σχετίζονται με το Δημιουργό και Πλάστη τους, τον Πολυεύσπλαχνο Θεό. Και ο άνθρωπος αν μετανιώσει για μια πράξη του δεν τιμωρείται, καθώς τον ελεεί ο Χριστός. Όλα ο Θεός μας τα έχει δώσει. Όλα όσα έχουμε είναι του Θεού. Μόνο οι αμαρτίες είναι δικές μας. Αν δεν ταπεινωνόμαστε, θα λειτουργούν σε εμάς συνεχώς οι πνευματικοί νόμοι.

Σχετικά με το θάνατο και τη μέλλουσα ζωή ο Γέροντας ορίζει ότι ο είναι πολύ βαρύ, μετά από όσα έκανε ο Θεός για μας τους ανθρώπους, να πάμε στην Κόλαση και να Τον λυπήσουμε. Ο Θεός να φυλάξει, όχι μόνο άνθρωπος, αλλά ούτε πουλί να μην πάει στην Κόλαση. Όταν αναφέρεται στη συμφιλίωση με το θάνατο, διδάσκει ότι αν ζει μέσα στον άνθρωπο ο Χριστός, τότε είναι χαρά ο θάνατος. Όποιος καλοπερνάει, φοβάται το θάνατο, γιατί ευχαριστιέται με την κοσμική ζωή και δε θέλει να πεθάνει. Ο Θεός όμως οικονομεί να πεθάνει ο καθένας, όταν ωριμάσει. Για κάποιον νεκρό κοσμικά και αναστημένο πνευματικά δεν υπάρχει ποτέ καθόλου αγωνία, φόβος και άγχος, γιατί περιμένει το θάνατο με χαρά, επειδή θα πάει κοντά στο Χριστό και θα αγάλλεται. Αλλά χαίρεται και γιατί ζει, επειδή ζει κοντά στο Χριστό και νιώθει ένα μέρος της χαράς του Παραδείσου επί της γης και διερωτάται αν υπάρχει ανώτερη χαρά στον Παράδεισο από αυτήν που νιώθει στη γη. Τέτοιοι άνθρωποι αγωνίζονται με φιλότιμο και αυταπάρνηση και επειδή βάζουν μπροστά τους το θάνατο και το σκέφτονται καθημερινά πιο πνευματικά, αγωνίζονται τολμηρότερα και νικούν τη ματαιότητα. Και ο Θεός επιτρέπει, έστω την τελευταία στιγμή της ζωής των ανθρώπων να συγχωρούνται, επειδή ο άνθρωπος, την ώρα που πεθαίνει, μετανιώνει και αισθάνεται την ανάγκη να ζητήσει συγγνώμη.

Οι λόγοι του Γέροντα βοηθούν την οικογένεια και ενισχύουν το θεσμό της οικογένειας, η οποία βάλλεται καθημερινά και ταλαιπωρείται ιδιαίτερα εξαιτίας της λήθης ή της περιφρόνησης των εντολών του Θεού. Οι λόγοι του ας σταθούν φωτεινοί σηματοδότες στη νέα γενιά και στις σύγχρονες οικογένειες, ώστε να μην απωλέσουν το βαθύτερο νόημα δημιουργίας της οικογενειακής εστίας.

Πηγή υλικού
Οικογενειακή ζωή, Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου Λόγοι Δ΄, Ιερόν Ησυχαστήριον «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος», 2002 Σουρωτή Θεσσαλονίκης

Επιλογή υλικού
Αικατερίνη Διαμαντοπούλου
Υπεύθυνη Υλικού των Ιστοχώρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων

 http://www.romiosini.org.gr