Η αναίδεια και η έλλειψη σεβασμού

                                           

Η παρρησία είναι αναίδεια και διώχνει μακριά τον φόβο του Θεού σαν τον καπνό που βάζουμε στις μέλισσες, για να απομακρυνθούν από την κυψέλη. Για να αποφύγει κανείς την παρρησία, οφείλει να νιώθει τον εαυτό του κάτω από όλους. Χρειάζεται ταπείνωση πολλή. Να λέμε το λογισμό μας ταπεινά και να μη δείχνουμε ότι τα ξέρουμε όλα. Τότε μας χαριτώνει ο Θεός και κάνουμε προκοπή. Η παρρησία στον υποτακτικό είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του, γιατί διώχνει την ευλάβεια. Συνήθως στην παρρησία επακολουθεί η ανταρσία και έπεται η αναισθησία και η αδιαφορία για τις μικρές αμαρτίες στην αρχή, τις οποίες σιγά-σιγά συνηθίζει κανείς και τις βλέπει μετά φυσιολογικές, αλλά ανάπαυση στο βάθος της ψυχής δεν υπάρχει, παρά μόνον άγχος.

Σύμφωνα με το Γέροντα άλλο πράγμα είναι η απλότητα και άλλο η παρρησία. Η απλότητα έχει και ευλάβεια μέσα της και κάτι το παιδικό. Η παρρησία έχει θράσος. Και στην ευθύτητα πολλές φορές μπορεί να υπάρχει αναίδεια. Μέσα στην ευθύτητα και μέσα στην απλότητα πολλές φορές κρύβεται πολλή αναίδεια, όταν δεν προσέχει ο άνθρωπος. Λέει: «Εγώ είμαι ευθύς χαρακτήρας» ή «εγώ είμαι απλός» και μιλάει με αναίδεια, χωρίς να το καταλαβαίνει. Άλλο όμως απλότητα, άλλο αναίδεια.

Στο ερώτημα  τι είναι  η πνευματική συστολή, ο Γέροντας απαντά ότι πνευματική συστολή είναι ο φόβος του Θεού, με την καλή έννοια. Ο φόβος αυτός φέρνει αγαλλίαση, στάζει μέλι στην καρδιά, πνευματικό μέλι! Βλέπεις, ένα μικρό παιδάκι που είναι συνεσταλμένο σέβεται τον πατέρα του, συμμαζεύεται, και από την πολλή συστολή δεν κοιτάζει τον πατέρα του. Πάει να ρωτήσει κάτι, κοκκινίζει! Αυτό είναι για να το βάλεις στο εικονοστάσι. Άλλο παιδί σκέφτεται «Πατέρας μου είναι» και τεντώνεται μπροστά του απρόσεκτα, με θράσος. Και όταν θέλει κάτι, ζητάει με απαίτηση να του το δώσουν και χτυπάει τα πόδια του κάτω.

Σε μια οικογένεια καλή τα παιδιά κινούνται ελεύθερα. Υπάρχει ο σεβασμός, χωρίς τα παιδιά να είναι κουμπωμένα , δεν υπάρχει στρατιωτική πειθαρχία. Χαίρονται τον πατέρα τους, τη μητέρα τους και εκείνοι τα χαίρονται. «Η αγάπη δεν γνωρίζει εντροπή», λέει ο Άββας Ισαάκ. Έχει θάρρος, με την καλή έννοια. Έχει ευλάβεια, σεβασμό μέσα της αυτή η αγάπη, νικάει δηλαδή τον φόβο. Ένας έχει συστολή, διστάζει, αλλά και φοβάται, γιατί δεν έχει την πραγματική συστολή. Άλλος έχει συστολή, αλλά δεν φοβάται, γιατί έχει την πραγματική, την πνευματική συστολή. Όταν είναι πνευματική η συστολή, αισθάνεται κανείς χαρά. Το παιδάκι λ.χ. αγαπάει τον πατέρα και τη μητέρα του με παρρησία, κατά κάποιον τρόπο, δεν φοβάται μην το χτυπήσουν. Παίρνει το καπέλλο του πατέρα του, και αξιωματικός να είναι, το πετάει και χαίρεται. Έχει την καλή απλότητα, δεν έχει την αναίδεια. Να ξεχωρίσουμε την απλότητα από την αναίδεια.

Αν λείψει ο σεβασμός, η συστολή, φθάνουμε στην παρρησία, στην αναίδεια. Μέσα στον φόβο όμως υπάρχει ο σεβασμός και μέσα στον σεβασμό υπάρχει η αγάπη. Κάτι που το σέβομαι, το αγαπώ κιόλας, και κάτι που το αγαπώ, το σέβομαι. Η γυναίκα να σέβεται τον άνδρα. Ο άνδρας να αγαπά την γυναίκα. Αλλά τώρα ισοπεδώνουν τα πάντα και διαλύονται μετά οι οικογένειες, γιατί πιάνουν το Ευαγγέλιο ανάποδα. «Πρέπει η γυναίκα να υπακούει», λέει ο άνδρας. Μα, αν δεν έχεις αγάπη, δεν μπορείς ούτε ένα γατί να υποτάξεις. Αν δεν έχεις αγάπη, ο άλλος δεν πληροφορείται, και ούτε ένα ποτήρι νερό δεν μπορείς να του ζητήσεις να σου φέρει. Όταν κανείς σέβεται τον άλλον, τον ίδιο τον εαυτό του να σέβεται, αλλά  τον εαυτό του δεν τον υπολογίζει. Ο σεβασμός προς τον άλλο έχει φιλότιμο. Ενώ, όταν προσέχει κανείς τον εαυτό του, αυτό δεν έχει φιλότιμο.  

Όταν μιλά κανείς άσχημα στους μεγαλύτερους, αυτό αποτελεί σφάλμα και απαραίτητη είναι η εξομολόγηση, καθώς έτσι ταπεινώνεται και τότε θα έρθει η Χάρις του Θεού και θα φύγει αυτή η κακή συνήθεια.

Συνήθως σε μια οικογένεια οι μεγάλοι πειράζουν και παίζουν τους μικρούς και όχι οι μικροί τους μεγάλους. Έτσι χαίρονται και οι μικροί, χαίρονται και οι μεγάλοι. Δεν ταιριάζει ένας μικρός να πειράζει τον παππού ή τη γιαγιά. Άλλο όταν ο μεγάλος πειράζει το μικρό, και ο μικρός χαίρεται και κινείται με άνεση. Έτσι γίνεται ο μεγάλος μικρός και χαίρονται και οι δύο.

Όταν κάποιος πει τη γνώμη του σε έναν μεγαλύτερο για κάτι που του λέει ο λογισμός ότι δεν είναι σωστό και αντιδράσει, πρέπει τότε να μη συμφωνεί στο κακό, αλλά να λέει το σωστό, με καλό όμως τρόπο. «Μήπως να το κάνουμε έτσι; Σαν λογισμό σου το λέω». Ή να λέει: «Έχω αυτόν τον λογισμό». Τότε γίνεται μαγνήτης και ελκύει τη Χάρη του Θεού. Είναι μερικοί που από συνήθεια και όχι από πρόθεση να πουν την γνώμη τους μιλούν με παρρησία. Πάντως, όπως και να είναι, χρειάζεται σεβασμός στον μεγαλύτερο. Αλλά και ο μεγάλος τον θέλει κατά κάποιον τρόπο τον σεβασμό.

Όταν μας ρωτούν, να λέμε το λογισμό μας ταπεινά και με σεβασμό, χωρίς να πιστεύουμε μέσα μας ότι είναι έτσι όπως το λέμε εμείς, γιατί ο άλλος μπορεί να ξέρει κάτι άλλο που εμείς δεν το ξέρουμε ή δεν το έχουμε σκεφθεί. Όταν κανείς είναι μικρός, τότε, αν λ.χ. ακούσει μια συζήτηση για ένα θέμα και σκεφθεί κάτι που νομίζει ότι είναι πιο σωστό, αν πρόκειται για συνομήλικο, πρέπει να πει: «Μου πέρασε ο λογισμός». Αν πρόκειται για μεγαλύτερο στην ηλικία, πρέπει να πει: «Μου πέρασε ένας βλάσφημος λογισμός». Και το σωστό να πει κανείς, είναι αναίδεια, αν δεν έχει αρμοδιότητα.

Στο ερώτημα αν είναι φυσιολογικό να σέβεται κανείς περισσότερο έναν μικρότερο και πιο προοδευμένο πνευματικά από έναν μεγαλύτερο και λιγότερο προοδευμένο, ο Γέροντας απαντά ότι δεν είναι σωστή τοποθέτηση αυτή. Ό,τι και να αν είναι ο μεγάλος, πρέπει να τον σεβαστείς για την ηλικία. Τον μεγαλύτερο θα τον σεβαστείς για την ηλικία του και τον μικρότερο για την ευλάβεια. Όταν υπάρχει σεβασμός, ο μικρός σέβεται τον μεγάλο και ο μεγάλος τον μικρό. Μέσα στον σεβασμό είναι η αγάπη. Ο Απόστολος Παύλος λέει: «Τῷ τόν φόρον τόν φόρον, τῷ τήν τιμήν τήν τιμήν».

Αν κάνουν παρατήρηση οι μικροί στους μεγάλους, αυτό είναι το τυπικό την νέας γενιάς. Αλλά η Γραφή λέει «ἐλεγξον τόν ἀδελφόν σου», δεν λέει «ἐλεγξον τόν πάτερά σου». Οι σημερινοί νέοι έχουν λόγο, επαναστατούν, δίχως να το καταλαβαίνουν. Τη θεωρούν φυσιολογική αυτή τη συμπεριφορά. Μιλούν με αναίδεια και σου λένε: «Το είπα απλά». Έχουν επηρεασθεί από αυτό το αγενές πνεύμα του κόσμου, που δεν σέβεται τίποτε. Δεν υπάρχει σεβασμός στην συμπεριφορά του μικρού προς τον μεγάλο και δεν το καταλαβαίνουν πόσο κακό είναι αυτό. Όταν ο μικρός αποκαλεί κατεστημένο το σεβασμό στον μεγάλο, για να έχει δήθεν προσωπικότητα, αυτό είναι απαράδεκτο. Χρειάζεται πολλή προσοχή. Το κοσμικό πνεύμα, το σύγχρονο, λέει: «Μην ακούτε τους γονείς, τους δασκάλους κ.λπ.» Γι’ αυτό τα μικρότερα παιδιά γίνονται χειρότερα τώρα. Μεγαλύτερη ζημιά παθαίνουν ιδίως εκείνα τα παιδιά που οι γονείς τους δεν καταλαβαίνουν τι κακό κάνουν με το να τα θαυμάζουν και να τα θεωρούν σπουδαία, όταν μιλούν με αναίδεια. Όταν οι μητέρες δεν τα προσέχουν, καταστρέφονται τα παιδιά. Όλη η βάση είναι οι μητέρες. Στη Ρωσία, αν άλλαξε κάτι, είναι γιατί οι μητέρες κρυφά κράτησαν την πίστη, την ευλάβεια και βοήθησαν τα παιδιά. Ευτυχώς που υπάρχει και λίγο προζύμι από χριστιανικές οικογένειες, αλλιώς θα ήμασταν χαμένοι.

Αν αυτά τα παιδάκια, που μεγαλώνουν έτσι, θελήσουν αργότερα να αλλάξουν ή να γίνουν μοναχοί, θα τα βοηθήσει ο Χριστός, αν πιστέψουν ότι  δεν είναι καλό αυτό που έκαναν, δηλαδή, αν μπει η καλή ανησυχία στον άνθρωπο. Αλλά, όταν νομίζουν ότι έχουν δίκαιο και απαξιώνουν τον ηγούμενο ή την ηγουμένη, τότε δεν διορθώνονται.

Σιγά-σιγά χάνεται τελείως ο σεβασμός. Στα αστικά αυτοκίνητα βλέπεις μικρά παιδιά να κάθονται και οι γέροι να στέκονται όρθιοι. Νέοι να κάθονται με το ένα πόδι πάνω στο άλλο και οι μεγάλοι να σηκώνονται, για να δώσουν τη θέση τους σε έναν γέρο. Οι νέοι δεν την δίνουν. «Την πλήρωσα, λένε, την θέση» και κάθονται χωρίς να υπολογίζουν κανέναν. Παλιότερα τι πνεύμα υπήρχε! Οι γυναίκες κάθονταν στα σοκάκια δεξιά και αριστερά και, όταν περνούσε ο παπάς ή ένας ηλικιωμένος, σηκώνονταν και αυτό μάθαιναν και στα παιδιά τους.

Άξιο αγανάκτησης είναι το γεγονός ότι σοβαροί άνθρωποι, με αξιώματα, να διακόπτονται στη συζήτηση από κάτι παιδιά με αναίδεια. Σε κανένα Πατερικό δεν γράφει να μιλούν έτσι οι νέοι. Το Γεροντικό λέει, «εἶπε Γερών», δεν λέει «εἶπε νέος». Παλιά οι μικροί δεν μιλούσαν μπροστά στους μεγάλους και χαίρονταν που δεν μιλούσαν. Ούτε κάθονταν εκεί που κάθονταν οι μεγάλοι. Είχαν μια συστολή, μια ευλάβεια, κοκκίνιζαν, όταν μιλούσαν σε ένα μεγαλύτερο. Και αν μιλούσε κανένα παιδί άσχημα στους γονείς του, δεν θα έβγαινε στην αγορά από ντροπή. Και στο Άγιο Όρος, αν δεν είχε άσπρα γένια κανείς, δεν έμπαινε στον χορό να ψάλλει.

Χρειάζεται πολλή προσοχή. Η άτακτη και απρόσεκτη συμπεριφορά είναι εμπόδιο της θείας Χάριτος. Η έλλειψη του σεβασμού είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο για να πλησιάσει η Χάρις του Θεού. Όσο ατίθασα είναι τα παιδιά, τόσο εγκαταλείπονται από τη Χάρη του Θεού. Η κοσμική ελευθερία έδιωξε όχι μόνο την ευλάβεια αλλά και την κοσμική ευγένεια. Το κοσμικό περιβάλλον και οι κοσμικοί γονείς καταστρέφουν τα παιδιά. Το περιβάλλον επιδρά πολύ. Λίγα παιδιά είναι που έχουν συστολή και φιλότιμο. Τα περισσότερα παιδιά που είναι άγρια, είναι γιατί φέρονται με αναίδεια. Πολλοί γονείς έφερναν τα παιδιά τους στο Γέροντα και του έλεγαν: «Πάτερ, το παιδί μου έχει δαιμόνιο». Και τα παιδιά δεν είχαν δαιμόνιο! Λίγα είναι τα παιδιά που έχουν δαιμόνιο. Όλα τα άλλα έχουν μια εξωτερική επήρεια του πονηρού. Δηλαδή ο πονηρός τους κάνει κουμάντο απ’έξω, δεν είναι μέσα τους, αλλά τη δουλειά του και απ’έξω την κάνει. Και από πού ξεκινάει; Από την αναίδεια. Όταν τα παιδιά μιλούν με αναίδεια στους μεγαλύτερους, διώχνουν την Χάρη του Θεού. Και όταν φύγει η Χάρις του Θεού, έρχονται τα ταγκαλάκια και τα παιδιά αγριεύουν, κάνουν αταξίες. Ενώ τα παιδιά που έχουν ευλάβεια, σεβασμό, ακούν τους γονείς, τους δασκάλους, τους μεγαλύτερους, δέχονται συνέχεια τη Χάρη του Θεού και έχουν την ευλογία Του. Τα σκεπάζει η Χάρις του Θεού. Η πολλή ευλάβεια στο Θεό, με τον πολύ σεβασμό στους μεγαλυτέρους, φέρνει την πολλή θεία Χάρη στις ψυχές και τις χαριτώνει, μέχρι που προσδίδονται από τη θεία λάμψη της Χάριτος. Η Χάρις του Θεού πηγαίνει στα φιλότιμα, στα φρόνιμα, στα ευλαβικά παιδιά. Και τα παιδιά που έχουν σεβασμό, ευλάβεια φαίνονται. Έχουν ένα βλέμμα που ακτινοβολεί! Και όσο πιο πολύ σεβασμό έχουν στους γονείς, στους μεγαλυτέρους γενικά, τόσο δέχονται την Χάρη του Θεού.

Σήμερα τα παιδιά δεν έχουν σεβασμό, έχουν πολύ εγωισμό και πολλά νεύρα. Κάνουν κατάχρηση της ελευθερίας. Το παιδί λέει στους γονείς του: «Θα σας πάω στην Αστυνομία». Πρόσφατα, παιδί δεκαπέντε χρόνων που έκανε μια πολύ μεγάλη αταξία και ο πατέρας του έδωσε μία σφαλιάρα, πήγε και του έκανε μήνυση και δίκασαν τον πατέρα. Ο πατέρας την ώρα της δίκης είπε: «Με αδικείτε, γιατί, αν δεν έδινα τότε τη σφαλιάρα, θα έκλειναν το παιδί μου στην φυλακή. Δεν θα πονούσατε εσείς, εγώ θα πονούσα». Πιάνει λοιπόν το παιδί, του δίνει δυο σφαλιάρες και λέει: «Γι’ αυτές τις σφαλιάρες να με δικάσετε, όχι για εκείνη. Τώρα βάλτε με στη φυλακή, γιατί στα καλά καθούμενα το χτύπησα».

Αυτή η νοοτροπία υπάρχει σήμερα. Παλιά οι γονείς μας μάλωναν, έδιναν και καμιά σφαλιάρα, αλλά δεν μας περνούσε κακός λογισμός. Δεχόμασταν και το ξύλο σαν το χάδι, χωρίς να αντιδράσουμε, χωρίς να εξετάσουμε αν φταίγαμε πολύ ή λίγο. Πιστεύαμε ότι και το ξύλο για το καλό μας ήταν. Ξέραμε ότι οι γονείς μας αγαπούσαν και πότε μας χάιδευαν, πότε μας φιλούσαν, πότε μας έδιναν σφαλιάρα. Γιατί και η σφαλιάρα και το χάδι και το φίλημα των γονέων, όλα είναι από αγάπη. Όταν οι γονείς δέρνουν τα παιδιά τους, υποφέρει η καρδιά τους. Όταν τα παιδιά τρώνε μια σφαλιάρα, πονάει το μάγουλο. Επομένως μεγαλύτερος είναι ο πόνος της καρδιάς από τον πόνο στο μάγουλο. Η μητέρα ό,τι κι αν κάνει στα παιδιά της, είτε τα μαλώσει, είτε τα δείρει, είτε τα χαϊδέψει, όλα από αγάπη τα κάνει και όλα από την ίδια μητρική καρδιά ακτινοβολούν. Όταν όμως τα παιδιά δεν το καταλαβαίνουν αυτό και μιλούν με αναίδεια, αντιδρούν και πεισμώνουν, τότε διώχνουν τη θεία Χάρη από μέσα τους, και επόμενο είναι να δεχθούν μετά την ανάλογη επίδραση εκ του πονηρού.

    

Πηγή Υλικού:

Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου, Με πόνο και αγάπη για το σύγχρονο άνθρωπο, Λόγοι Α΄, Ιερό Ησυχαστήριο «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2002

Επιλογή υλικού:

Αικατερίνη Διαμαντοπούλου

Υπεύθυνη Υλικού των Ιστοχώρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων