Αγίου Παϊσίου Αγιορείτου 

Μπορεῖ, Γέροντα, κάποιος νὰ ἀναγνωρίζη τὸ σφάλμα του καὶ νὰ μὴν προοδεύη;
–Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀναγνωρίζη τὸ σφάλμα του καὶ πέφτη ξανά, χωρὶς νὰ θέλη, σημαίνει ὅτι ὑπάρχει ὑπερηφάνεια ἢ προδιάθεση γιὰ ὑπερηφάνεια, καὶ γι ̓ αὐτὸ δὲν τὸν βοηθάει ὁ Θεὸς νὰ προκόψη.
Τὸ νὰ συναισθανθῆ κανεὶς τὴν ἁμαρτωλότητά του, εἶναι μεγάλη δύναμη, μεγάλη ὑπόθεση. Μετὰ σιχαίνεται τὸν ἑαυτό του, ταπεινώνεται, ἀποδίδει ὅλα τὰ καλὰ στὴν φιλανθρωπία καὶ στὴν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ καὶ αἰσθάνεται μεγάλη εὐγνωμοσύνη. Γι ̓ αὐτὸ ὁ Θεὸς ἀγαπάει περισσότερο τοὺς ἁμαρτωλοὺς ποὺ ἀναγνωρίζουν τὴν ἁμαρτωλότητά τους, μετανοοῦν καὶ ζοῦν μὲ ταπείνωση, παρὰ ἐκείνους ποὺ ἀγωνίζονται πολύ, ἀλλὰ δὲν ἀναγνωρίζουν τὴν ἁμαρτωλότητά τους καὶ δὲν ἔχουν μετάνοια
Συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητος καὶ πρόοδος στὸν ἀγώνα–Γέροντα,
ὅταν κανεὶς δὲν πηγαίνη καλὰ στὸν ἀγώνα του, εἶναι σωστὸ νὰ λέη: «Τέτοιος εἶσαι καὶ θὰ εἶσαι. Τίποτε καλύτερο δὲν περιμένω ἀπὸ σένα»;–Ἂν ἀντιμετωπίζη ἔτσι τὴν κατάστασή του, μπορεῖ νὰ πλανηθῆ· νὰ φθάση νὰ πῆ: «Ὅσοι εἶναι νὰ πᾶνε στὸν Παράδεισο, θὰ πᾶνε. Ἑπομένως, γιατί νὰ ἀγωνισθῶ;». Δηλαδὴ οἱ Ἅγιοι ἁγίασαν χωρὶς ἀγώνα; Αὐτός, ἐνῶ δὲν ἀγωνίζεται, περιμένει νὰ διορθωθῆ, νὰ ἐλευθερωθῆ ἀπὸ τὰ πάθη του. Κάνει σὰν ἐκεῖνον τὸν γέρο ποὺ ἤθελε νὰ φάη μοῦρα καὶκαθόταν κάτω ἀπὸ τὴν μουριὰ μὲ ἀνοιχτὸ τὸ στόμα καὶ περίμενε νὰ πέση κανένα μοῦρο στὸ στόμα του.
–Γέροντα, πῶς θὰ καταλάβω ἂν ἔχω πνευματικὴ πρόοδο;
–Ἂν ἔχης συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητός σου, θὰ ἔχης καὶ πνευματικὴ πρόοδο. Ὅσο μεγαλύτερες βλέπεις τὶς ἁμαρτίες σου, τόσο μεγαλύτερη συναίσθηση θὰ ἀποκτᾶς καὶ τόσο θὰ προοδεύης.

Ἁγ. Παϊσίου Ἁγιορείτου: ΛΟΓΟΙ Γ’ «Πνευματικὸς Ἀγώνας»-83-